h 1822.07 Do Moszka Jankiela. Rozmaitości Nr 9. Do Numeru 41 Gazety Korr. Warsz. i Zagr. 1822. [str. 34] Odpowiedź twoia na list móy z dnia 26go zeszłego miesiąca bardzo mię uraziła i zasmuciła. Nazywasz mnie drogim Donkiszotem za to, że zbawienne odmiany przez Rząd świeżo zaprowadzone, i do polepszenia losu braci wyznania naszego w Polsce osiadłych dążące, napawały mię niewymowną radością i słodką pociechą. [str. 35] Ia zaś z powodu twoiey nieczułości i nagminnych usiłowań , ażeby wszystko zostało się przy starodawnym toku, i abyś na szczątkach ludu naszego mógł dla siebie i podobnych sobie wieniec chwały zawiesić, z powodu mówię takowych niegodziwych zamysłów, mógłbym ci nadać przydomek owego burzyciela świątyni Diany, który chcąc unieśmiertelnić swe imię, tak haniebney dopuścić się zbrodni, bym ci to iawniey mógł okazać na każdy punkt listu twoiego stosowną dam ci odpowiedź, i tak: 1. Gdybyś był z uwagą przeczytał list móy poprzedniczy, tedy nie śmiałbyś twierdzić, że będziesz członkiem dozoru bożniczego, gdy w tymże liście cytowałem ci wyrazy z urządzenia dozoru bożniczego wyięte: - Bez wdawania się tak zwanych starszych kahału. - Jeżeli więc dawni starsi nie mieli się nawet wdawać do wyboru członków dozoru boż. tym bardziey rokować można, że światły i przezorny Rząd nie zezwoli na umieszczenie ich w tymże dozorze; a lubo z początku potrafili może, gdzie niegdzie wśliznąć się do składu iego, tedy zobaczysz, iż po uregulowaniu całego przedmiotu bożnicznego, ściśleyszy porządek i dopełnienie wszelkich przepisów powyższego urządzenia niezawodnie nastąpi. 2. Mówisz, że w nowym zawodzie otworzy się nowe źrzódło dochodu, i to okazuie mi brak rozwagi i zastanowienia nad istotą rzeczy. - Przeczytay bowiem tyle razy wspomnione urządzenie, a zobaczysz, iż repartycya specyalna wszelkich wydatków przedmiotu bożnicznego w każdem respective mieście (stosownie do potrzeb iego) musi bydź w ięzyku polskim nam zrozumiałym wydrukowana, i w boźniczy przylepiona. 3. Żartuiesz sobie z dozoru naszego w stolicy, a naybardziey z godnych członków tego dozoru przez Rząd dodanych, i prowadzenie o dobro ludu swoiego szczerze myślących, nazywaiąc cały dozór malowanym. Ja ci na to po prostu odpowiem, iż nie od razy Kraków zbudowano. - Prawda, że liczne przeszkody nie dozwoliły dotąd dozorowi skutecznie działać, ale prace iego nie będą płonnemi, cierpliwym bydź więc wypada. 4. Co do szpitala, choć ieszcze dotychczas nie iest oddany pod zarządzenie dozoru, iednakże życzenia Rządu iuż są w części spełnione, bo dotychczasowi iego przełożenie zawczasu zaprowadzaią w nim iakikolwiek lepszy porządek, by z czasem składaiąc swoie urzędowanie łatwiey z niego usprawiedliwić się mogli. 5. Straszysz mnie, że środki do utrzymania waszey potęgi ieszcze się tak prędko niewyczerpaią, i że mnie iakiś niespodziany przypadek czeka. Bynaymniey się tego nie lękam. - Wiem wprawdzie co czeka opieraiących się woli naszey, i tak zdradliwie knuiecie na nich spiski. Lecz któryż dobrze myślący Izraelita czuiąc się bydź polakiem niemi odstraszonym będzie? Sprawiedliwość i łaskawość światłego Rządu naszego niedopuści zapewne, aby wiszące nad nami niebezpieczeństwo miało nas kiedyś dotknąć. 6. Co do zabranych byłemu Kachałowi ksiąg i rachunków, ieszcze ci teraz niemogę dadź dokładney odpowiedzi. - Przeczuwam i ia że tam wszystko zręcznie ułożono; lecz rozsądek i doświadczenie większey części Członków dozoru czyni nadzieię, iż gruntowne roztrząśnienie rachunków [str. 36] co nowego okaże. Zażądaią oni zapewne zdania sprawy z wszystkich innych dochodów a liczne utaione czynności Kahału pominionemi nie będą; tak [?] Dozór (dla dobra całey Gminy tuteyszey) zażądać rachunku ze zbieranych summ od nadużyć przy podatku koszernym; [?] zamiast co stosownie do kontraktu Rządowego żadna opłata od wnętrzności i t. d. niemiała bydź pobieraną przeznacza ie dla klassy ubogich Izraelitów dzierża[?] tegoż podatku przez wiele lat wbrew temu dobro czynnemu warunkowi innie postępowali co całemu miastu iest wiadomo i o czym późniey obszerniey napisać mogę. - Mógłby nawet dozór zażądać rachunku z całego dochodu koszernego, bo dzierżawcy iego należąc zawsze do składu starszych, pozornie tylko na swoie imie kontrakty z Rządem zawierali. By (udaiąc iż to dla dobra Gminy robią) z tak ogromnych dochodów nikomu się nie rachowali. Zdaie mi się nawet że dozór powinienby koniecznie zażądać wspomnionych rachunków a lubo z iedney strony z pobłażaniem mogłby patrzeć na podięte iuż extraordynaryine nieprzewidziane wydatki iednak oweż słusznie wymagać należy złożenia znacznych Remanentów. Iest to materyia nader delikatna, ale bardzo ważna, a skoro wysoki Rząd raczy w tey mierze wspierać dozór bóżniczny, tedy okaże się piękny fundusz dla przeprowadzenia różnych zbawiennych zamiarów do skutku i polepszenia nieszczęśliwego stanu ubogiey klassy Izraeliów. 7. Musiałbym pogardzać tobą, gdybym widział, że w istocie niesprzyiasz uczciwie zamysłom Członków Dozoru względem przysposobienia ulgi licznym ubogim braciom wyznania naszego. Nadszedł iuż czas ażeby tey mnogiey do ostatniey nędzą doprowadzoney klassy nie gnębić dłużey ale raczey zachęcać ią iż by się oddała rękodziełom i wogólności użyteczney oyczyznie pracy. Lecz ieżeli szanuiesz czyste zasady religii naszey, ieżeli masz serce nie zepsute, ieżeli nareście czuiesz przywiązanie do kraiu w którym zrodzenie iesteśmy, tedy ciesz cię zemną nad czaruiącym tym widokiem. Mośku! iestem pewny iżbyś nie mógł przytłumić w sobie miłego uczucia gdybyś chciał postrzegać okazuiącą się tu między tak licznym ubogim ludem naszego wyznania radość, iuż tylko z tey samey nadziei, że rozkład podatku rekrutowego według nowych prawideł zrobionym zostanie do czego Dozór bożniczy wedle brzmienia Dekretu naywyższego ma bydź użytym i że pobór tegoż podatku nie będzie powierzony żadnemu z naszych byłych przewodzicielów, ani też ich podwładnym, lecz raczey właściwey zwierzchności, która się znami iak obchodzić iak z innemi mieszkańcami kraiu zapewne będzie. Tak iest Mośku i cieszę się. Bo każdy przyiaciel ludzkości cieszyć się musi ieżeli sumiennie zważy zbawienne w tey mierze zamiary Rządu. Gdyby te skutku swego chybiły, wtedy dopiero przyznałbym ci, iż potęga wasza iest czarodzieyską i nieprzezwyciężoną. 8. Nakoniec zaręczyć ci mogę iż od interessu natchniona a nawet powiem złośliwa twoia nadzieia pewno się nie ziści. Godni nasi współwyznawcy zaczynaiący pracować około dobra naszego, tak prędko się nie znuża, odpowiedzą łaskawemu zaufaniu Rządu, oczekiwaniu i naywyższey nadziei biednych braci swoich, którzy z uczuciem wdzięczności, lubo ieszcze i lękliwym okiem na wszystkie te odmiany patrzą; skoro zaś uyrzą, że żaden podstęp zastarzałego iarzma na nich włożyć niepotrafi, wtedy ubiegać się będą o widoczne okazanie swey wdzięczności, i o możność stania się wiernymi i użytecznymi oyczyźny tey synami. Oby dał Bóg aby wewnętrzne przekonanie twoie przeważaiąc na stronę moiego dokonało iak nayprędzey zupełney walki i pozyskało cię dobrey sprawie. Tego pragnie i spodziewa się twóy przyiaciel. Izaakowicz.